Provjera činjenica: Da li tvrdnje Maska i Vajdel stoje?

Alis Vajdel, liderka krajnje desničarske partije Alternativa za Njemačku (AfD), razgovarala je o njemačkoj politici i još mnogo toga u četvrtak tokom na X-u (bivšem Tviteru) sa američkim milijarderomIlonom Maskom, vlasnikom ove platforme.

Razgovor između njih dvoje, koji je uživo pratilo oko 200.000 ljudi, bio je željno iščekivan, ali i oštro kritikovan.

Tokom razgovora, liderka AfD-a Vajdel je rekla Masku šta misli da ide po zlu u Njemačkoj. Mask je bio impresioniran — i obnovio je svoju izbornu preporuku zaAfD kao „jedinu stranku koja može spasiti Njemačku“.

Njihov razgovor je trajao više od sat vremena. Evo nekih od najkontroverznijih tvrdnji - ali šta govore činjenice?

Vajdel „vodeća kandidatkinja"?

Tvrdnja: Mask je predstavio Vajdel u naslovu svog X-Space četa kao „vodeću kandidatkinju u izbornoj trci u Njemačkoj".

Činjenice: Krajnje desničarska AfD Alis Vajdel je prema anketama uoči saveznih izbora 23. februara u Njemačkoj trenutno na drugom mjestu.

CDU, partija desnog centra i njena bavarska sestrinska stranka, CSU, trenutno su najjača politička snaga u Njemačkoj sa podrškom od oko 31 odsto, na osnovu najnovijeg ARD-ovog istraživanja javnog mnjenja - Dojčlandtrend. AfD ima oko 20 odsto.

Što se tiče pojedinačnih kandidata, Maskov opis Vajdel nije bio tačan.

Na osnovu istog nacionalnog istraživanja, koje sprovodi Infratest dimap, Vajdel se našla na petom mjestu kada je riječ o zadovoljstvu građana kandidatima za kancelara.

Samo 20 odsto ispitanika reklo je da bi bilo zadovoljno Vajdel na mjestu kancelarke. Ona je bila iza Roberta Habeka, kancelarskog kandidataZelenih sa 28 odsto, Fridriha Merca iz CDU-a sa 25 odsto, Sare Vagenkneht, sa njenom novom istoimenom strankom Savez Sara Vagenkneht (BSW) sa 21 odsto i Kristijana Lindnera iz FDP-a fokusiranog na biznis, takođe sa 21 odsto.

Olaf Šolc, aktuelni njemački kancelar iz redova SPD-a, partije lijevog centra, rangiran je slično kao i Vajdel, iako su druge ankete pokazale da je ispred Merca i Šolca. Ipak, većina anketa ne pokazuje da Vajdel ima šanse da pobijedi na njemačkim izborima.

Da li je Njemačka prva industrijska zemlja koja je ugasila nuklearke?

Tvrdnja: Tokom razgovora sa Maskom na X-u, Vajdel je tvrdila: „Njemačka je jedina industrijska zemlja koja je isključila nuklearke".

Činjenice: Italija je zatvorila svoje nuklearne elektrane više od tri decenije prije Njemačke. Ubrzo nakon katastrofe u Černobilju, u Italiji je 1987. održan nacionalni referendum. Prema arhivi italijanskog Ministarstva unutrašnjih poslova, skoro 80 odsto građana glasalo je za gašenje nuklearnih elektrana u zemlji. Do 1990. Italija je postupno ukinula sva svoja postojeća nuklearna postrojenja.

Poređenja radi, Njemačka je svoje posljednje preostale nuklearne elektrane zatvorila 2023. godine.

Da li se pri dobijanju nuklearne energije emituju štetni gasovi?

Tvrdnja: Vajdel je tokom razgovora na X-Spacu četa tvrdio da se pri „dobijanju nuklearne energije ne emituju štetni gasovi".

Činjenice: Nuklearnu energiju neke institucije smatraju izvorom električne energije bez emisije ugljen-dioksida (CO2), jer tokom procesa proizvodnje ne proizvodi ugljen-dioksid ili druge gasove koji uzrokuju efekat staklene bašte.

Ali s obzirom na cijeli životni ciklus nuklearnog postrojenja, nuklearna energija emituje štetne gasove. Jer to obuhvata sve faze: od iskopavanja uranijuma do izgradnje postrojenja, rada, stavljanja van pogona i upravljanja otpadom.

Nuklearna energija svakako ima manje emisije CO2 od uglja ili prirodnog gasa, ali nije „bez CO2".

Procesi vađenja i prečišćavanja uranijumske rude zahtijevaju ogromne količine energije, često iz fosilnih goriva. A izgradnja nuklearne elektrane, sa potrebnim velikim količinama betona i čelika, takođe je značajan uzrok emisije CO2. 

Da li je Merkelova otvorila njemačke granice za ilegalnu imigraciju 2015. godine?

Tvrdnja: '[Angela Merkel] je, bez pitanja građana, sprovela odluku da otvori naše granice za ilegalnu imigraciju,' izjavila je Vajdel tokom razgovora uživo.

Činjenice: Vajdel misli na događaje početkom septembra 2015, kada su hiljade izbjeglica krenule iz Mađarske u Njemačku preko Austrije. Tadašnja kancelarka Angela Merkelodlučila je da ne zatvori granicu kako bi ih zaustavila i privremeno je suspendovala pravila koja bi značila povratak u prvu zemlju EU ili bezbjednu tranzitnu zemlju. O ovoj odluci se od tada žestoko raspravlja.

Tvrdnja da je Merkelova „otvorila” granice nije tačna. Godine 2015. sve susjedne zemlje Njemačke bile su dio takozvane šengenske zone, što znači da nije bilo graničnih kontrola između bilo koje od tih zemalja i Njemačke.

Njemačka vlada je 13. septembra 2015. godine uvela privremenu graničnu kontrolu sa Austrijom.

Postoji debata o tome da li je njemačka vlada trebalo da spriječi ulazak izbjeglica u zemlju. Njemački zakon o imigraciji navodi da strancima treba odbiti ulazak ako dolaze iz sigurne treće zemlje, što uključuje Austriju.

Međutim, njemačka vlada je tvrdila da je djelovala u skladu sa pravilima EU o imigraciji, tačnije Dablinskim sporazmom III koji omogućava državi da razmotri zahtjev za azil čak i ako nije obavezna da to učini.

Godine 2017, Evropski sud pravde je potvrdio da države EU mogu dobrovoljno da prihvate tražioce azila, ali da takvi prelasci granice i dalje mogu biti nezakoniti prema Dablinskom sporazumu.

Da li je "krađa legalna u Kaliforniji"?

Tvrdnja: "Krađa je legalna u Kaliforniji," izjavio je Ilon Mask, dodajući da se, ako vrijednost ukradene robe iznosi ispod 1.000 dolara (oko 970 evra), navodno lopovi neće procesuirati.

Činjenice: Krađa nije legalna u Kaliforniji, što je jasno, na primjer, iz saopštenja guvernera Kalifornije o akcijama sprovedenim širom države protiv organizovanog kriminala u maloprodaji.

Ova tvrdnja, koju je ranije iznio i novoizabrani predsjednik SAD Donald Tramp, odnosi se na Propoziciju 47, značajnu reformu krivičnog pravosuđa koju su glasači Kalifornije usvojili 2014. godine, sa ciljem smanjenja kazni za određene krađe i posjedovanje droge.

Prema Propoziciji 47, krađa robe vrijednosti manje od 950 dolara klasifikovana je kao prekršaj, a ne kao krivično djelo. Ova promjena bila je dio šire reforme usmjerene na smanjenje prenatrpanosti zatvora.

Međutim, krađa robe ispod 950 dolara i dalje je nezakonita i kažnjiva kaznom zatvora do šest mjeseci i novčanom kaznom do 1.000 dolara.

7 miliona migranata u Njemačkoj od 2015?

Tvrdnja: "U Njemačkoj smo imali priliv od skoro 7 miliona ljudi, ali to su samo zvanično registrovani," rekla je Vajdel, optužujući njemačku vladu za rasipanje novca na imigraciju i kriveći je za neregulisanu, ilegalnu migraciju.

Odmah nakon toga, Vajdel je skrenula diskusiju na temu migranata koji nezakonito ulaze u Njemačku bez pasoša, ne praveći jasnu razliku između njih i drugih kategorija migranata.

Činjenice: Broj koji je Vajdel navela – "priliv od 7 miliona ljudi" – približno odgovara zvaničnim podacima o migraciji u Njemačkoj. Prema Saveznoj službi za statistiku, taj broj odražava ukupne migracione podatke od 2015. godine.

Međutim, izjava Vajdel je obmanjujuća jer spaja različite vrste migracija. U tu brojku uključeni su i legalni migranti, poput kvalifikovanih radnika i vlasnika preduzeća, zajedno sa tražiocima azila.

Prema podacima Eurostata, Njemačka je od 2015. primila oko 3 miliona zahtjeva za azil, od kojih su neki na kraju odbijeni.

Priredio: Vesli Dokeri

*ovaj tekst je prethodno objavljen na engleskom jeziku

Pratite nas i na Facebooku, na X-u, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu