Ο «άγνωστος» Ρέμπραντ στο Άμστερνταμ

Ο Ρέμπραντ είναι ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους του 17ου αιώνα. Γεννήθηκε στο Λάιντεν το 1606 και πέθανε το 1669 στο Άμστερνταμ. Σταθμός στη ζωή του ήταν όμως το 1642. Τότε χάνει τη σύζυγό του, Σάσκια. 'Εκτοτε σταματά η έντονη καλλιτεχνική του παρουσία και αρχίζουν τα οικονομικά προβλήματα. Το Εθνικό Μουσείο του Άμστερνταμ παρουσιάζει άγνωστα έργα από την τελευταία φάση της ζωής του.

Ένα κοινό θέμα που συναντάμε στην ολλανδική ζωγραφική του 17ου αιώνα είναι τα ομαδικά πορτρέτα. Η συμβολή του Ρέμπραντ είναι καθοριστική. Στον πίνακα «Σύνδικοι της συντεχνίας των υφασματεμπόρων» (1662) ο ολλανδός ζωγράφος προσπαθεί να αποδώσει σε κάθε πρόσωπο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του, ενώ αποτυπώνει με μοναδική μαεστρία το φευγαλέο μιας αυθόρμητης στιγμής.

Ο Ρέμπραντ συνήθιζε να αναπτύσσει προσωπικές, φιλικές σχέσεις με τα πρόσωπα που επέλεγε να ζωγραφίσει. Αυτό γίνεται εμφανές σε πίνακες όπως «Η εβραία νύφη» και «Οικογενειακό πορτρέτο». Ο τρόπος με τον οποίο τα πρόσωπα ποζάρουν μπροστά στον Ρέμπραντ αποπνέει άνεση και οικειότητα με τον ίδιο τον καλλιτέχνη.

«Ο Τίτος εν ώρα μελέτης» (1665) είναι αφιερωμένος στον μικρό Τίτο, τον μικρότερο γιο του Ρέμπραντ και της Σάσκια. O πατέρας Ρέμπραντ στον πίνακα αυτό καταφέρνει να «πιάσει» μια ασήμαντη στιγμή από την καθημερινότητα του μικρού του γιου, όταν αφαιρείται από το διάβασμά του και ονειροπολεί. Διεισδυτική ματιά, ευαισθησία, γαλήνη είναι τρία βασικά γνωρίσματα των έργων του Ρέμπραντ.

Στον πίνακα αυτό ποζάρει ο στενός φίλος του Ρέμπραντ, Γιαν Σιξ εν έτει 1664. Ο Ρέμπραντ αποτυπώνει με συγκλονιστική ακρίβεια το πρόσωπο του φίλου του αλλά αφήνει επίτηδες άγαρμπα και βιαστικά σχεδιασμένα τα γάντια και το πανωφόρι του. Με τον τρόπο αυτό ήθελε να αφήσει ελεύθερη τη φαντασία του θεατή να φανταστεί τις ανολοκλήρωτες λεπτομέρειες.

Η εικαστική ιδιοφυία του Ρέμπραντ δεν εγκλωβίστηκε όμως μόνο στη ζωγραφική. Ο ίδιος πειραματίστηκε έντονα και με τη χαρακτική, χρησιμοποιώντας νέα υλικά και τεχνοτροπίες. «Οι τρεις σταυροί» (1653) είναι ένα έργο φτιαγμένο πάνω σε πλάκες χαλκού με ειδικές βελόνες. Οι χαράξεις και οι απότομες φωτοσκιάσεις προσδίδουν στο έργο έναν έντονο δραματικό τόνο.

Ο Ρέμπραντ αντλούσε τη θεματολογία στα ύστερα έργα του από κοινωνικές εκδηλώσεις και συναθροίσεις αλλά και θεολογικά θέματα βγαλμένα από τη Βίβλο. Ωστόσο ξεπερνούσε τα τετριμμένα, προσεγγίζοντας κλασικά θέματα από τη δική του, ανατρεπτική σκοπιά. Στην «Ευλογία του Ιακώβ στους γιους του Ιωσήφ» (1656) ο Ιακώβ ευλογεί τον μεγάλο γιο Μανασσή, και όχι τον μικρό Εφραίμ, όπως αναφέρει η Βίβλος.