Χριστούγεννα και παιδικά παιχνίδια στην αρχαία Ρώμη

Οι μονομάχοι ήταν οι ήρωες της ρωμαϊκής εποχής, οπότε δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι και τα παιδιά τότε ήθελαν να παίζουν με φιγούρες μονομάχων. Ένας από αυτούς εκτίθεται μάλιστα στο Ρωμαϊκό-Γερμανικό Μουσείο στην Κολωνία. Φοράει περικεφαλαία, κρατάει ένα σπαθί και μία ασπίδα - μπορεί κανείς να δει μέχρι και τις επιγονατίδες του. Είναι βέβαια τόσο αφαιρετική η φιγούρα του μονομάχου, ώστε τα σημερινά παιδιά ενδέχεται να νομίσουν ότι πρόκειται για... αστροναύτη.

Ένα άλλο ρωμαϊκό παιχνίδι είναι ένα άλογο που σέρνει ένα άρμα με έναν αναβάτη. «ROX» και «TANS» είναι οι δύο λέξεις, που είναι σκαλισμένες στο αλογάκι. Αυτές ενδέχεται να αποτελούν μια λέξη, «Roxtanus» δηλαδή, λέει η Κάτριν Γιάσκε, επιμελήτρια και αναπληρώτρια διευθύντρια της Υπηρεσίας Μουσείων της Κολωνίας. Ίσως να πρόκειται για ένα παιχνίδι που προοριζόταν για ένα συγκεκριμένο παιδί, τον Ροξτάνους. Ή ίσως να ονομάζεται έτσι το παιχνίδι.

Τα περισσότερα παιχνίδια από τη ρωμαϊκή εποχή δεν έχουν διασωθεί, επειδή ήταν φτιαγμένα από φθαρτά υλικά: μπάλες από κουρέλια και φιγούρες ξύλινες. Δεν είχαν άλλωστε όλοι την οικονομική δυνατότητα να αγοράζουν στα παιδιά τους ακριβά παιχνίδια, φτιαγμένα από τερακότα...

«Ένα πολύ δημοφιλές παιχνίδι που γνωρίζουμε από τη ρωμαϊκή λογοτεχνία είναι τα απλά, κοινά καρύδια», εξηγεί η Γιάσκε. «Τα παιδιά έπαιζαν πολύ με αυτά, όπως ακριβώς παίζαμε εμείς με τους βόλους. Ήταν τόσο διαδεδομένα που υπήρχε ακόμη και μια σχετική παροιμία γι' αυτό τότε: 'Αφήνοντας τα καρύδια πίσω' - μια μεταφορά για το ότι η παιδική ηλικία είναι πια παρελθόν».

Το πλαστικό των Ρωμαίων ήταν τα οστά

Δημοφιλή παιχνίδια ήταν επίσης οι αστράγαλοι των προβάτων και των κατσικιών. Πρόκειται για ένα μικρό οστό, που έχει όμως τέσσερις χαρακτηριστικές πλευρές. Με λίγη φαντασία λοιπόν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως πολυμορφικό παιχνίδι, για ζογκλερικά αλλά και ως ζάρι.

«Οι Ρωμαίοι έφτιαχναν πολλά πράγματα από οστά», λέει η Γιάσκε. «Τα οστά ήταν βασικά το πλαστικό τους. Αν τα δώσετε σήμερα στα παιδιά, στην αρχή νομίζουν συχνά ότι πρόκειται για πλαστικό – τόσο πολύ μοιάζουν».

Χριστούγεννα στην αρχαία Ρώμη και ένα παιδί που το έλεγαν Νέρωνα

Έπαιρναν δώρο για τα Χριστούγεννα τα παιδιά στην αρχαία Ρώμη; Τα Χριστούγεννα ξεκίνησαν να γιορτάζονται το αργότερο στην τελευταία περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όταν ο Χριστιανισμός είχε γίνει επίσημη θρησκεία του κράτους.

«Δεν γνωρίζουμε συγκεκριμένες λεπτομέρειες», λέει η Κάτριν Γιάσκε. «Αλλά αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι οι χριστιανοί τοποθέτησαν ορισμένες από τις γιορτές τους σε καθιερωμένες παγανιστικές γιορτές. Και η 24η, η 25η και η 26η Δεκεμβρίου ήταν προηγουμένως γιορτές αφιερωμένες στον θεό Μίθρα, ο οποίος ήταν επίσης μια φιγούρα „λύτρωσης" και επομένως πολύ κοντά στις ιδέες του χριστιανισμού».

Οι Ρωμαίοι γιόρταζαν επίσης τα λεγόμενα Σατουρνάλια από τις 17 έως τις 27 Δεκεμβρίου, ένα κράμα θρησκευτικής γιορτής και καρναβαλιού. «Και τότε δίνονταν επίσης δώρα», λέει η ειδικός από την Κολωνία.

Παρεμπιπτόντως, το Ρωμαϊκό-Γερμανικό Μουσείο διαθέτει επίσης στη μόνιμη έκθεσή την προτομή ενός παιδιού. Μοιάζει πραγματικά αληθινή, ακόμη και αν η μύτη είναι σπασμένη. Ωστόσο, το γλυκό παιδί που αναπαρίσταται εξελίχθηκε σε έναν… όχι και τόσο ευγενικό ενήλικα: Στον αυτοκράτορα Νέρωνα.

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου