بهای نفت و بودجه‌ی سال ۱۳۸۶
۱۳۸۵ بهمن ۱۱, چهارشنبه
دولت دلیل این اقدام را انعطاف‌پذیری بودجه در مقابل نوسان بهای نفت در بازارهای جهانی، و آمادگی در برابر فشارها و تحریم‌های احتمالی عنوان کرده است. اما در روزهای گذشته برخی از کارشناسان در مورد درستی این شیوه‌ی محاسبه تردیدهای جدی ابراز کرده‌اند. اینان بهای واقعی نفت در بودجه را بین ۴۱ تا ۴۵ دلار تخمین می‌زنند و تحقق درآمدهای پیش‌بینی شده بر مبنای محاسبات دولت را ناممکن می‌دانند.
رئیس جمهور، محمود احمدی‌نژاد هنگام تقدیم دومین لایحه‌ی بودجه‌ی دولت نهم به مجلس، از کاهش قیمت نفت در محاسبه‌های بودجه خبر داد و آن را یک اتفاق بزرگ خواند. بنابر آمار و ارقام ارایه شده در لایحه‌ی بودجه‌ی سال آینده، اتکا به درآمدهای نفتی که در سال جاری بیش از ۵۸ درصد بوده به حدود ۴۳ درصد کاهش خواهد یافت.
احمدی‌نژاد این اقدام را «علامتی به بیگانگان و دشمنان» ذکر کرد و گفت این بدان معناست که «ما آماده‌ایم و برنامه‌ريزى اقتصادي‌مان به گونه‌اى است که اگر قيمت نفت را هم کم کنيد، ما کار خود را مي‌کنيم، کشور به خوبى اداره خواهد شد و رشد اقتصادى مناسب هم خواهيم داشت.»
رئیس جمهور با اشاره به نوسانهای بهای نفت افزود «آينده براى ما درست قابل پيش‌بينى نيست، اما احتمال قوى می‌دهيم که دشمنانى که نتوانستند با سر و صدا، قطعنامه و تحريم به ما ضربه بزنند با کاهش قيمت نفت و کندکردن روند سازندگى کشور بخواهند آسيب بزنند.»
گرچه اغلب کارشناسان، با توجه به کاهش شدید بهای نفت در بازارهای جهانی، پایین آوردن بهای آن در محاسبه‌ی درآمدهای نفتی را منطقی و ضروری ارزیابی کرده‌اند، تردید در مورد واقعی بودن این محاسبات نیز همزمان با انتشار لایحه‌ی بودجه آغاز شد.
صفدر حسینی وزیر اقتصاد و دارایی دولت محمد خاتمی تنها چند ساعت پس از ارایه‌ی لایحه‌ی بودجه، تحقق درآمدهای پیش‌بینی شده را تردید‌آمیز خواند و مدعی شد «دولت در حال پنهانکارى حجم واقعى بودجه سال آينده است.» [روزنامه اعتماد، ۲ بهمن]
احمد توکلی، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس نیز همان روز اعلام کرد «تعيين قيمت ۳۳ دلار و ۷۰ سنت دلار براى هر بشكه نفت در بودجه ۸۶ اگر پايدار باشد ضريب ثبات بودجه بالا می‌رود. به شرط آنكه ارقام آن صحيح ديده شده باشد.» [فاری، ۱ بهمن]
اکنون پس از گذشت ۱۰ روز از ارایه‌ی لایحه‌ی بودجه سال آینده تردیدها و انتقادهای آشکاری از سوی کارشناسان نسبت به واقعی بودن نحوه‌ی محاسبه‌ی بهای نفت و میزان اتکای بودجه به درآمدهای نفتی ابراز می‌شود.
به گزارش سایت بازتاب هاشمی رفسنجانی هفته‌ی پیش در دیدار با ۱۰۰ نماینده‌ی مجلس با اشاره به بودجه‌ی ۸۶ گفته است «بنا بر گزارش رسمى يكى از دستگاه‌هاى دولتى، وابستگى بودجه به نفت ۷۹ درصد است كه در عمل، چند درصد اضافه خواهد شد.» به نوشته‌ی بازتاب رفسنجانی «يكى از شگردهاى كم نشان دادن وابستگى به نفت در بودجه را پنهان كردن بخشى از درآمد نفتى تحت پوشش ماليات‌ها دانسته است.» [بازتاب، ۴ بهمن]
روز گذشته الیاس نادران عضو كميسيون اقتصادى مجلس در گفتگو با خبرگزاری فارس گفته است «اگر بر اساس سهم دولت از نفت، يعنى 5 درصد از ارزش نفت خام توليدى بابت ماليات توليد نفت و چهار و نيم درصد ارزش نفت خام توليدى بابت سهم دولت از سود علي‌الحساب شركت ملى نفت ايران، محاسبه معكوس انجام شود، ارزش توليدى هر بشكه نفت ۴۵ دلار است كه با رقم اظهار شده توسط دولت متفاوت است.»
علی عسگری معاون امور اقتصادی سازمان مدیریت با رد این ادعا بهای نفت در بودجه را «رقم درست، صحیح و واقعی» خواند و توضیح بیشتر در مورد نحوه‌ی محاسبات لایحه بودجه را به یک کنفرانس مطبوعاتی موکول کرد. محمد شاهی عربلو رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به برآوردهای موجود که حکایت از کسری ۹ هزار میلیارد تومانی بودجه می‌دهد معتقد است «در این صورت، قیمت هر بشکه نفت در بودجه ۸۶ عملا حدود ۴۲ دلار خواهد شد.»
غلامرضا تاجگردون معاون اقتصادى سازمان مديريت و برنامه ريزى در دولت خاتمى نیز معتقد است که درآمد ۳۵ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلاری پیش بینی شده در بودجه با نفت بشکه‌ای ۳۳ دلار و ۷۰ سنت قابل تحقق نیست. به گفته‌ی او برای تحقق چنین رقمی بهای نفت را باید حدود ۴۱ دلار محاسبه کرد.
روز گذشته سایت الف، که به برخی از اقتصاددانان و نمایندگان اصولگرا تعلق دارد، از قول یک کارشناس ارشد مسایل اقتصادی دو روش محاسبه‌ی بهای نفت صادراتی را تشریح کرد. بنابر این تحلیل، در روش محاسبه‌ی دولت، سهم و سود شرکت ملی نفت، همچنین سهم دولت از سود این شرکت در نظر گرفته نشده است.
در این نوشته، که قیمت هر بشکه نفت با روشی دیگر ۴۵ دلار محاسبه شده، آمده است «خطر اتکا به درآمدهای نفتی جدی و واقعی تر از آن است که با آمارسازی بتوان آن را نادیده گرفت.»
این کارشناس اقتصاد در پایان خطاب به «نخبگان محترم جریان اصولگرا» می‌نویسد «ماجرای اشتباه (عمدی یا سهوی) دولت در محاسبه و اعلام قیمت نفت در بودجه ۸۶ به وضوح نشان داد که آقای دکتر احمدی‌نژاد چقدر تنهاست و چقدر به کمک فکری ـ کارشناسی خالصانه و بی‌منت شما نیاز دارد.»
به نظر می‌رسد که اختلاف میان دولت و مجلس بر سر لایحه‌ی بودجه و به ویژه نحوه‌ی محاسبه‌ی بهای نفت تازه آغاز شده باشد و انتظار می‌رود با بررسی دقیق‌تر این لایحه مخالفت با آن شدیدتر شود.
بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران