تولید محتوا با سرعت دانلود ۱ مگابایتی و اینترنت دایال‌آپ
۱۳۹۰ اردیبهشت ۱۹, دوشنبه
در اکتبر ۲۰۰۶، دولت ایران طی ابلاغیه‌ای همه‌ی شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ی اینترنت در کشور را موظف کرد که سرعت دانلود اینترنت را روی ۱۲۸ کیلوبایت محدود کنند و ارائه اینترنتی با سرعت بیشتر، تخلف محسوب شد. سرعت دانلود در سال ۲۰۱۰ به ۱ مگابایت رسیده که هنوز فاصله‌ی بسیاری با استاندارد جهانی دارد. همین اینترنت پرسرعت نیز تنها در برخی شهرهای کشور ارائه می شود و اکثر کاربران اینترنت در ایران هنوز از اینترنت «دایال آپ» با سرعتی بسیار پایین استفاده می‌کنند.
انتقاد از سرعت پایین و پهنای باند اینترنت در ایران، سال‌هاست که نه فقط از سوی کاربران که گاه حتا از سوی برخی مسئولان نیز مطرح می‌شود. هفته‌ی گذشته، رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فن‌آوری کشور در واکنش به انتقادها، در اظهارنظری بی‌سابقه اعلام کرد:«در وب فارسی هنوز آنقدر محتوایی تولید نشده است که پهنای باند را افزایش دهیم. درخواست برای پهنای باند ۱۰ مگ بسیار کم است، به موازات افزایش محتوا درخواست برای پهنای باند بیشتر نیز خواهد شد.»
تقی‌پور گفته است که طبق اهداف برنامه‌ی پنجم توسعه، وزارت ارتباطات و فن‌آوری موظف است تا پایان برنامه‌ی پنجم، پهنای باند را تا ۱۲ مگ بالا ببرد و در حال حاضر این وزارتخانه قابلیت واگذاری پهنای باند تا ۱۰ مگ را دارد. پهنای باند ۱۰ مگ اما، تا به حال در اختیار کاربران قرار نگرفته است.
بار تولید محتوا در وب فارسی بر دوش چه کسانی است؟
أن‌چه در اظهارات رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فن‌آوری بارز و تازه است، طرح این مساله است که در وب فارسی محتوای چندانی تولید نمی‌شود که نیاز به اینترنتی با پهنای باند و سرعت بیشتر باشد. آخرین آمار منتشره از سوی خود حاکمیت حاکی از آن است که ۲۵ میلیون نفر در ایران دسترسی به اینترنت دارند که این رقم ایران را بعد از اسرائیل، به بزرگ‌ترین جمعیت کاربران اینترنت در خاورمیانه تبدل می‌کند. از سوی دیگر گزارش‌ها حاکی از آن است که زبان فارسی در وب، از نظر میزان تولید چهارمین زبان به شمار می‌رود.
با این حال، طبق گزارش منتشرشده از سوی «مرکز تحقیقات مخابرات ایران»، محتوای وب فارسی نزدیک به یک هزارم وب جهانی است که این رقم به نسبت ۲۵ میلیون کاربر ایرانی، رقم ناچیزی به شمار می‌رود. اما در همه‌ی سال‌هایی که اینترنت وارد ایران شده است، بار تولید محتوا نه بردوش دولت، نهادهای علمی و پژوهشی و دانشگاهی و یا مراکز صنعتی، که برعهده‌ی کاربران وب‌گرد بوده است.
وبلاگ‌نویسی در ایران حالا تاریخی ده ساله دارد. آمار دقیقی در دست نیست که چه تعداد وبلاگ فعال فارسی وجود دارد، با این حال تخمین‌ها نشان می‌دهد که شمار این وبلاگ‌ها به لااقل چندصد هزار می‌رسد. محتوایی که به دست وبلاگ‌نویسان در وب فارسی تولید می‌شود بیشتر موضوعات شخصی، سیاسی و خبری را شامل می‌شوند. وبلاگ‌نویسان که شاید بتوان گفت تنها گروه کاربر اینترنت هستند که فقط مصرف‌کننده نیستند و تولید‌کننده فضای وب هم هستند، تا به حال میلیون‌ها صفحه از محتوای فارسی وب را تولید کرده‌اند و سهم چشمگیری در توسعه‌ی محتوای زبان فارسی در وب داشته‌اند.
نتایج «مرکز تحقیقات مخابرات ایران» از سوی دیگر نشان می‌دهد که از مجموع ۸ میلیون دامنه‌ی ثبت‌شده «آی آر» نزدیک به ۶ میلیون صفحه‌ها، سایت‌های خبری هستند. بنا به این تحقیق تنها دومیلیون صفحه‌ی ثبت‌شده در دامنه‌ی «آی آر» را موضوعات غیرخبری تشکیل می‌دهند که در مقایسه با استاندارد و میانگین بسیاری دیگر از کشورهای جهان، رقم ناچیزی به شمار می‌رود.البته بسیاری از سایت‌های ایرانی در دامنه‌های رایجی مثل «دات کام» ثبت شده‌اند که بخشی از تولید محتوا در وب فارسی را برعهده دارند و در آمار این تحقیق سایت‌های ثبت‌شده در این دامنه‌ها که تعدادشان هم کم نیست، محسوب نشده‌اند.
همین تحقیق نشان می‌دهد که۷۳ درصد سایت‌های فارسی زبان در خارج از کشور ثبت شده‌اند و یا از خارج از کشور به‌روز می‌شوند، رقمی که نشان می‌دهد بخش چشمگیری از محتوای تولیدی وب فارسی در خارج از ایران تولید می‌شود.
وب فارسی و موانع تولید محتوا
وزیر ارتباطات و فن‌آوری از کمبود محتوای تولیدی در وب فارسی صحبت می‌کند، اما نقش تعیین‌کننده‌ی موانعی که حاکمیت بر سر راه تولید محتوا در وب فارسی قرار داده است را نادیده می‌گیرد.
بنا بر آخرین گزارش «کمیته‌ی حمایت از روزنامه‌نگاران» حاکمیت ایران حالا بیشتر از هر کشور دیگری در جهان و حتا چین که پدر فیلترینگ در جهان است، وب‌سایت و وبلاگ فیلتر می‌کند. دسترسی به بسیاری از وب‌سایت‌های خبری، شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های وب.۲ و حتا وب‌سایت‌های دانشگاهی و پژوهشی جهان برای کاربر داخل ایران بدون استفاده از نرم‌افزارهای فیلترشکن ممکن نیست. این فیلترینگ گسترده، نه تنها دسترسی به بسیاری از اطلاعات، که تولید محتوا را هم با مانع و دشواری بسیار همراه کرده است که نقش چشمگیری در کاهش محتوای وب فارسی دارد.
از سوی دیگر، حاکمیت ایران هنوز قانون کپی‌رایت جهانی را امضا نکرده و قوانین کپی‌رایت در وب فارسی رعایت نمی‌شود. در چنین شرایطی بسیار بدیهی است که بسیاری از تولیدکنندگان علم و دانش، علاقه‌ای ندارند حاصل کار خود را بر روی اینترنت منتشر کنند وقتی می‌دانند در صورت استفاده‌ی بی‌اجازه و دزدی اثر، مرجع و قوانین لازم و کافی برای پیگری وجود ندارد.
حاکمیت ایران با این‌که بورکراسی پیچیده و وسیعی دارد، هنوز دولت الکترونیک پیشرفته و به سامانی ندارد، بسیاری از اطلاعات لازم برای شهروندان در اینترنت قابل دسترسی نیست و حاکمیت خود محتوا در وب فارسی را هنوز جدی نمی‌گیرد.
سیستم خرید اینترنتی در وب فارسی بسیار نوپا است و رایج نشده است و در چنین شرایطی بسیاری از تولیدکنندگان دانش، ترجیح می‌دهند اطلاعاتی را که تولید کرده‌اند در وب منتشر نکنند. انتشار در وب برای بسیاری از تولیدکنندگان هیچ توجیه اقتصادی ندارد.
تنها بودجهای که از سوی حاکمیت برای "وب فارسی" تخصیص داده شده است، بودجه‌ی جنگ نرم برای مقابله و شناسایی کاربران منتقد و مدافع آزادی بوده است.
چندعکس یادگاری، حاصل «کنسرسیوم صاحبان محتوا در کشور»
در اسفندماه ۸۸، اولین نشست «کنسرسیوم صاحبان محتوا در کشور» برگزار شد و این کنسرسیوم اعلام موجودیت کرد. مدیران بسیاری از نهادها و موسسات اطلاع‌رسانی کشور از جمله کتاب‌خانه‌ی ملی ایران، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه‌ی قم، پژوهشگاه علوم و فن‌آوری اطلاعات ایران، کتاب‌خانه و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، کتاب‌خانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، دانشگاه تهران، مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی و مرکز نشر دانشگاهی در این کنسرسیوم عضو هستند.
«کنسرسیوم صاحبان محتوا در کشور» قرار بود و هست که راهکارها و اقدامات لازم برای دسترسی پژوهشگران به محتوای ملی ارائه داده و منابع اطلاعاتی را به شکل دیجیتال در اختیار مردم قرار داده و نگاهداری کند. قرار است این کنسرسیوم برای حفظ مالکیت مادی و معنوی صاحبان محتوا به‌ویژه در وب نیز قوانین و راهکارهایی تعریف کند و امکان دسترسی و جست‌وجوی سریع اطلاعات و محتوا برای کاربران فارسی زبان در وب را فراهم آورد.
«کنسرسیوم صاحبان محتوا در کشور» اعلام کرده بود که تا اسنفدماه ۸۹ پرتال ویژه‌‌ی دیجیتالی طراحی خواهد کرد که به محققان و پژوهشگران ایرانی این امکان را می‌دهد که بی‌نیاز از خرید و رجوع به منابع در مکان‌های مختلف، در این پرتال محتوای مورد نیاز خود را جست‌وجو و به شکل دیجیتال به آن دسترسی پیدا کنند.
یک سال و دوماه بعد از این نشست، هنوز خبری از این پرتال نیست و معلوم نیست طراحی این پرتال در چه مرحله‌ای است و اصلن نهادهای اموزشی و علمی کشور تا چه حد زیرساخت‌های لازم برای تاسیس چنین پرتالی را در اختیار دارند. در وب‌سایت بسیاری از دانشگاه‌های ایران هنوز نمی‌توان حتا اطلاعات تماس با استاد یا مدیریت گروه رشته‌ای مشخص را پیدا کرد. آن‌چه از وعده‌‌ی تاسیس این پرتال در اختیار افکار عمومی قرار گرفته است، جز اعلام خبر تاسیس پرتال، چند عکس یادگاری مسئولان شرکت‌کننده در کنسرسیوم در کنار یکدیگر است.
آمار «مرکز تحقیقات مخابرات ایران» نشان می‌دهد که به طور متوسط ۱ گیگابایت اطلاعات تولیدی هر روز در وب فارسی متعلق به وبلاگ‌های فارسی است که تولیدکنندگان اصلی محتوا هستند. این حجم چشم‌گیر تولید محتوا در وبلاگ‌ها در شرایطی شکل می‌گیرد که مقامات دسترسی به برخی از سرویس‌های وبلاگ‌نویسی غیرایرانی مثل «بلاگر» در مقاطع مختلفی مسدود کرده‌اند. به‌رغم فیلترینگ و سرعت بسیار پایین اینترنت در ایران، این حجم تولید در وبلاگ‌های فارسی چشم‌گیر است.
شاید باید به وزیر ارتباطات و فن‌آوری یادآوری کرد که حجم تولید محتوا در وب فارسی اگر بالا نیست، به دلیل همه موانعی است که بر سر راه کاربران قرار داده‌اید. اگر مسئولان سرعت اینترنت و پهنای باند را بالا ببرند، بودجه‌ی جنگ نرم را به تاسیس و توسعه‌ی زیرساخت‌های لازم برای دولت الکترونیک، خرید اینترنتی و دسترسی انلاین به اطلاعات و منابع علمی و پژوهشی تخصیص دهند و به قوانین حق مولف جهانی بپیوندند، کاربران ایرانی هم محتوای بیشتری تولید خواهند کرد.
فرناز سیفی