روز درخت‌کاری، میثاق سبز با زمین
۱۳۸۸ اسفند ۱۴, جمعه
نخستین روز از هفته‌ی منابع طبیعی در ایران یعنی ۱۵ اسفندماه روز درخت‌کاری نام گرفته است. در این روز مردم با برپایی مراسم مختلف و مشارکت در کاشتن درخت، آیین درخت‌کاری را گرامی می‌دارند.
درخت در تمامی فرهنگ‌ها از جمله فرهنگ ایرانیان باستان جایگاه ویژه‌ای دارد. درخت را سمبل جاودانگی می‌دانند و نام آن را با واژگان و صفات گوناگون آمیخته‌اند، مانند درخت زندگی، درخت معرفت، درخت بیداری و درخت شهیدان که در ایران همان درخت سرو است.
محمد علی دادخواه، وکیل دادگستری و نویسنده‌ی کتاب "نوروز و فلسفه هفت‌سین"، عقیده دارد که حتی گذاشتن سبزه بر سفره‌ی هفت‌سین نوعی بزرگداشت صفات درخت محسوب می‌شود: «علت این که سبزه را در سفره‌ی هفت‌سین قرار می‌دهند این است که دورنشینان سفره‌ی هفت‌سین ایثار، خوش‌خلقی، طراوت و پاکی و سرسبزی را از درخت بیاموزند».
دکتر اسماعیل کهرم، استاد دانشگاه در ایران و متخصص محیط زیست، نیز بر ارزش درخت در فرهنگ ایرانیان باستان صحه گذاشته، می‌گوید: «در نظر داشته باشید که ما ایرانی‌ها چقدر سابقا برای درخت ارزش قائل بودیم. مثلا می‌گفتند، حدود ۲۰۰۰ سال پیش پادشاهی از نقطه‌ای رد می‌شد و درخت کهنسالی را دید. بر این درخت نگهبان گماشت و گفت، مبادا این درخت به دست کسانی آسیب ببیند».
دکتر کهرم معتقد است، امروزه سنت درخت‌کاری در ایران دستخوش تغییراتی شده، با وجود این هنوز هم اهمیت آن قابل انکار نیست: «همین امروز در شهرهای بزرگ یکی از شاخص‌های سلامت، میزان فضای سبز و درخت است که مثلا برای هر نفر چند متر فضای سبز لحاظ شده. از نظر فضای سبز هم مهم‌ترین گیاهان همان درخت است. در مقایسه با بوته‌ها یا در مقایسه با چمن‌ها و گیاهان خودرو هنوز که هنوز است درخت برای ما بسیار باارزش است».
بزرگداشت درخت‌کاری در کشوری که درختان کهنسال معدوم می‌شوند
مردم ایران در شرایطی در ۱۵ اسفند، روز درخت‌کاری، اقدام به کاشتن درخت می‌کنند که در سال‌های گذشته درختان کهنسال کشور بارها به بهانه‌های مختلف قطع و به تیغ تبر سپرده شد‌ه‌اند.
"درختان مقدس‌نما" نیز در ردیف متهمان پرونده‌ی "مبارزه با خرافه‌پرستی" قرار گرفتند و به حکم این مدیر و آن مدیر بعضی از آنها که حتی عمر ۳ تا چهار هزار ساله داشتند قطع و نابود شدند.
گاهی هم توسعه و اجرای پروژه‌های عمرانی بهانه‌ی نابودی درخت‌های ایران شد.
با این همه دوستداران محیط زیست، از جمله سازمان‌های مردم‌نهاد، هر ساله این روز را در ایران گرامی می‌دارند و تلاششان بر این است که فرهنگ درخت‌کاری را توسعه بخشند.
دکتر ویکتوریا جمالی، عضو جمعیت غیردولتی "زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست" با اشاره به فعالیت این جمعیت در این روز و همکاری با آموزش و پرورش و مساجد می‌گوید: «ما هر ساله فعالیت داریم و همگام با سازمان جنگل‌ها در محلی که برای درخت‌کاری در حاشیه‌ی تهران تعیین می‌کنند این کار را انجام می‌دهیم. با آموزش و پرورش هماهنگ هستیم. بچه‌ها را تشویق می‌کنیم تا اگر امکان دارد برای مدارس، درخت‌کاری کنند و از مسئولان می‌خواهیم که آنها را برای درخت‌کاری ببرند تا بچه‌ها با فرهنگ درخت‌کاری آشنا شوند».
اهمیت درخت و درخت‌کاری
دکتر اسماعیل کهرم فواید درخت را تقسیم‌بندی کرده، می‌گوید: «یکی این که خاک را نگه می‌دارد. در مملکت ما که میزان فرسایش خاک زیاد است جنگل‌ها عامل اصلی حفظ خاک هستند و عامل اصلی فرسایش هم جنگل‌زدایی یا قطع کردن جنگل‌ها است. از طرفی دیگر شاخ و برگ و ساقه و ریشه‌‌ی درخت‌ها،آب‌ها و نزولات آسمانی را به داخل سفره‌های آب‌های زیرزمینی هدایت می‌کند که اگر این درخت‌ها نباشند این آب به صورت سیلاب رها می‌شود. از طرف دیگر درخت همه‌ی این دود و دمی که در اثر ترافیک مثلا در شهر بزرگ تهران ایجاد شده را تصفیه و به هوای فرح‌بخش و اکسیژن حیات‌بخش تبدیل می‌کند. کدام کارخانه است که چنین عملی را برای ما انجام بدهد»؟
دکتر کهرم همچنین معتقد است که درخت به لحاظ روانی بر انسان تأثیر گذاشته، باعث تسکین و آرامش او می‌شود: «بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که در حاشیه‌ی برخی از شهرهای اروپایی و آمریکایی که میزان فضای سبز و درختان زیاد است در این موقعیت‌های جغرافیایی میزان جرم و جنایت کمتر است».
این استاد دانشگاه در ایران معتقد است «هر روز، روز درخت‌کاری» است و ۱۵ اسفند را تنها برای یادآوری ارزش درختان برگزیده‌اند. حتی رنگ سبز درختان نیز از نظر اسماعیل کهرم انتخابی هوشمندانه بوده است: «به طور کلی رنگ سبز که به نظر می‌‌آید رنگ انتخابی و رنگی با مزیت است از نظر خداوند چنان تأثیری در زندگی ما دارد که باعث شور و نشاط و آرامش خاطر می‌شود به همین دلیل هم یک روز به نام درخت‌کاری باید گرامی داشته شود».
فریبا والیات
تحریریه: علی امینی
برای شنیدن این گزارش می‌توانید به فایل صوتی زیر مراجعه کنید.