نقش فعال ترکیه در منطقه پس از سرنگونی رژیم اسد
۱۴۰۳ آذر ۲۸, چهارشنبه
در آخرین بازدید رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا در آوریل ۲۰۲۱، اتفاق ناخوشایندی رخ داد. تنها شارل میشل، رئیس وقت شورای اتحادیه اروپا اجازه یافت در کنار رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، بر روی یک صندلی بنشیند. در حالی‌که اورزولا فون در لاین ناگزیر شد در کنار آنها بر روی یک مبل بنشیند. این حادثه به "سوفا-گیت" معروف شد. فون در لاین بعدها به گلایه گفت: «به عنوان یک زن و یک اروپایی، احساس می‌کردم که شخصیتم صدمه دیده و تنها رها شده‌ام.»
اما هم اکنون مناسبات به حالت عادی برگشته است، زیرا طرفین به یکدیگر وابسته هستند.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
نقش کلیدی ترکیه در تحولات سوریه
به موضوعات متعددی که در گفت‌وگوهای بین بروکسل و آنکارا در دستور کار قرار داشتند، اخیراً یک موضوع جدید یعنی وضعیت سوریه نیز اضافه شده است. در زمان سقوط رژیم اسد، ترکیه به طور قابل توجهی به مخالفان کمک کرد. احتمالا بدون حمایت‌های نظامی و لجستیکی ترکیه از مخالفان، رژیم اسد در دمشق به این سرعت از هم فرو نمی‌پاشید. رئیس‌جمهور ترکیه آشکارا به این موضوع در ۱۰ دسامبر در برابر هم‌حزبی‌هایش اشاره کرد.
اردوغان گفت: «به روشنی می‌گویم که ترکیه تلاش‌های فراوانی کرد تا سوریه را به جایی برساند که اکنون در آن به سر می‌یرد.»
اهمیت و قدرت جدید ترکیه
این تحولات توازن قدرت در روابط ترکیه با اروپا و آمریکا دستخوش تغییر شده است. حتی منتقدان اردوغان نیز اذعان می‌کنند که در نگاه آمریکا و اتحادیه اروپا بر اهمیت ترکیه در قبال آمریکا و اتحادیه اروپا افزوده شده است.
دولت ترکیه نیز خود را در وضعیت قدرتمندتری در برابر اتحادیه اروپا ارزیابی می‌کند، زیرا اردوغان آگاه است که احزاب راست‌گرا در کشورهای اروپایی همواره از پناهندگان سوری برای پیشبرد کارزارهای انتخاباتی خود استفاده می‌کنند. اتحادیه اروپا قصد دارد پناجویان سوری را در میان‌مدت به سوریه بازگرداند و برای این کار نیازمند همکاری ترکیه است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
سینان اولگن، دیپلمات سابق و رئیس مرکز اقتصاد و سیاست خارجی در استانبول در مصاحبه‌ای با شبکه یک تلویزیون آلمان گفت که نفوذ ترکیه پیوسته در حال افزایش است، به دلیل اینکه این کشور "مسیرهای ترانزیتی مهم به سوریه را تحت کنترل دارد". از سوی دیگر دولت اردوغان "بهترین روابط را با دولت انتقالی سوریه دارد".
کمک‌های اتحادیه اروپا
با توجه به شرایط کنونی سفر رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا در موقع مناسبی صورت گرفت. فون در لاین پیش از این اعلام کرده بود که کمک‌های مالی گسترده‌ای برای سوریه در نظر گرفته شده است. به گفته او یک پل هوایی برای ارائه کمک‌های بشردوستانه تاسیس خواهد شد. فون در لاین تاکید کرد که صندوق کمک‌های اتحادیه اروپا برای امسال به بیش از ۱۶۰ میلیون یورو افزایش یافته است. این بودجه برای تأمین مراقبت‌های پزشکی، تامین مواد غذایی و مسکن اختصاص خواهد یافت. در آدانا، در جنوب شرق ترکیه، ابتدا ۵۰ تن از کالاهای پزشکی از انبارهای اتحادیه اروپا در دبی به این منطقه انتقال خواهد یافت. فون در لاین قصد دارد جزئیات این کمک‌ها را در آنکارا مورد بحث قرار دهد. فون در لاین گفت: «وضعیت ناپایدار سوریه نیاز به پشتیبانی ما دارد. ما در کنار مردم سوریه ایستاده‌ایم.»
بازگشت پناهجویان به سوریه
بازگشت پناهجویان و همکاری با دولت جدید سوریه موضوع مهمی در گفت‌وگوها میان ترکیه و اتحادیه اروپا بود. اردوغان بر اهمیت بازگشت امن و داوطلبانه پناهندگان تأکید کرد و گفت که آماده همکاری با اتحادیه اروپا در این زمینه است.
این موضوع برای اردوغان در درون ترکیه نیز دارای اهمیت است. حدود سه میلیون پناهنده سوری در ترکیه به سر می‌برند. ترکیه در آغاز با گشاده‌رویی از پناهجویان سوری استقبال کرد و شمار زیادی از آنان به خوبی در جامعه ترکیه ادغام شدند. اما وضعیت در ترکیه هم اکنون تغییر کرده است. صداهایی که خواهان بازگرداندن این پناهندگان هستند، بیشتر شده‌اند. حتی مخالفان نیز در انتخابات اخیر مسئله پناهندگان را مطرح کرده و به این ترتیب به حزب اردوغان فشار آوردند. با این حال، بازگشت سریع پناهندگان با مشکلاتی مواجه است، زیرا حدود ۲۵۰۰۰۰سوری تابعیت دوگانه دارند.
توافق‌های احتمالی با ترکیه؟
در اتحادیه اروپا اما نگاه‌ها به شرایط خود سوریه معطوف است. چندین کشور مانند آلمان، فرانسه و سوئد بررسی درخواست‌های پناهندگی سوری‌ها را به حالت تعلیق درآورده‌اند. و کمیسیون اتحادیه اروپا به تازگی اعلام کرده است که کشورهای اتحادیه اروپا تحت شرایط خاص می‌توانند حق پناهندگی را محدود کنند. با این حال تاکید کرده که اقدامات علیه مهاجران باید "متناسب" و "موقت" باشند.
هانا ویرکونن، معاون رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا گفته که هرگونه محدودیت در حق پناهندگی باید مطابق با اصل "عدم بازگرداندن" باشد. این اصل که در حقوق بین‌الملل پذیرفته شده، بازگرداندن پناهندگان به کشوری که در آنجا تهدید به آزار و اذیت وجود دارد را ممنوع می‌کند. بنابراین ترکیه می‌تواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند، زیرا این کشور دارای نفوذ زیادی بر حاکمان جدید سوریه دارد.
اتحادیه اروپا و ترکیه در آینده نیز موضوعات زیادی برای بررسی خواهند داشت. توافقنامه بازگشت پناهندگان اتحادیه اروپا و ترکیه و همچنین به‌روزرسانی اتحادیه گمرکی نیز در دستور کار قرار خواهند گرفت. ترکیه همچنان خواستار آزادی ویزا از سوی کشورهای اروپایی است. این موضوع مانند به‌روزرسانی اتحادیه گمرکی به دلیل عقب‌نشینی‌های سیاسی در ترکیه از سوی اتحادیه اروپا متوقف شده بود. روند اقدامات باید سرعت یابند. به گفته ناظران سیاسی بعید است که اروپا در شرایط کنونی تمایلی به توافقات با ترکیه نداشته باشد.