کسری بودجه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
۱۳۸۸ شهریور ۱۶, دوشنبه
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اغلب در شرایط بحرانی، مثل مناقشه اتمی ایران با جهان غرب یا در موارد حادتری مثل جنگ عراق و بحث سلاحهای کشتار جمعی دولت صدام حسین، در مرکز توجه مجامع بین‌المللی قرار می‌گیرد. بازرسان و کارمندان آژانس اما در تمام طول سال گاه با برنامه، اما اغلب بی‌برنامه و سرزده، از نیروگاههای هسته‌ای کشورهای مختلف در سراسر جهان بازدید میکنند. وظیفه IAEA کنترل پایبندی کشورها به قرارداد منع گسترش سلاحهای هسته‌ای است.
مقر اصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین است. بخشی از این ساختمان شامل آزمایشگاه‌های مدرن فیزیک هسته‌ای است؛ جایی که نمونه‌های جمع‌آوری شده از نیروگاههای اتمی آزمایش می‌شوند. گزارشگر دویچه وله، ابرهارد نمباخ، از این بخش بازدید کرده است:
در ساختمان مرکزی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
قبل از ورود به بخش آزمایشگاه باید تماس تلفنی گرفت تا شخصی از درون بخش در را بازکند. البته ورود به این بخش فقط برای کارمندان آژانس مجاز است. پرس و جو از کارمندان هم فایده چندانی ندارد، چون صحبت کردن در مورد نحوه‌ی کار در آژانس انرژی اتمی به شدت ممنوع است. این مطلب در قرارداد کارمندان قید شده است.
جین ماووریک کرته فرانسوی، یکی از کارشناسان فیزیک هسته‌ای سازمان است. کرته پیش آغاز همکاری با IAEA، به عنوان کارشناس فیزیک هسته‌ای، سال‌ها در یک زیردریایی هسته‌ای در ارتش فرانسه مشغول به کار بوده است. تخصص او موشک‌‌ها و البته سلاحهای اتمی است.
کرته که می‌داند از یک بازرس آژانس انرژی اتمی چه انتظاری می‌رود، ابتدا توضیح میدهد: «در درجه نخست باید از یک دانشگاه معتبر، آن‌هم با پایان‌نامه تحصیلی ممتاز، فارغ‌التحصیل شده باشید. از آن گذشته می‌بایست، دستک‌کم ۵ سال سابقه کار در یکی ازشاخه‌های مرتبط با انرژی هسته‌ای داشته باشید. ما اینجا همه گروه‌های سنی را استخدام می‌کنیم.»
وی در مورد تخصص‌های مورد نیاز آژانس توضیح میدهد:« ما به کارشناس نیروگاه احتیاج داریم، کارشناس سوخت‌هسته‌ای و غنی‌‌سازی. اما در درجه نخست به کسانی احتیاج داریم که قادر باشند به تنهایی کار کنند که چندان هم کار ساده‌ای نیست. توانایی برخورد خوب و برقراری سریع ارتباط همراه با جلب اطمینان برای ما بسیار مهم است.»
وظایف پرمخاطره بازرسان آژانس
کرته از سفرهای مداوم کارشناسان این سازمان می‌گوید که به تنهایی در آسیا یا آمریکای جنوبی دستگاه‌های سنگین خود در نیروگاههای هسته‌ای حمل میکنند. کارشناسانی که می‌بایست زیر نگاه متعجب و پرتردید مهندسان و مسئولان نیروگاه‌ها اتمی، که با دوربین‌های کنترل از راه دور هر حرکتی راکنترل میکنند، وظیفه خود را به مطلوب‌ترین شکل ممکن انجام دهند.
در حال حاضر نزدیک به ۳۰۰ کارشناس این آژانس وظیفه بازرسی و کنترل حدود ۱۱۰۰ نیروگاه اتمی در سراسر جهان را بر عهده دارند. اینجا هم همه مرتب از کمبود نیروی متخصص تاز‌ه‌نفس گله میکنند. متخصصان جوان فیزیک اتمی کمتر پیدا می‌شوند؛ کارشناسانی که در شاخه‌های مختلف صنعتی به مراتب درآمد بیشتری خواهند داشت.
جین ماوریک کرته معتقد است، آنهایی که مایل‌اند در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی استخدام شوند، اغلب اید‌ه‌آلیست‌ها هستند. بودجه بخش تحت نظارت او نصف هزینه یک هواپیمای جنگی در سال است. باید پرسید کدامیک برای صلح جهانی مهم‌تر است؟
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درسال ۲۰۰۵ میلادی موفق به کسب جایزه نوبل شد. هرچند که از قرار معلوم کسب این جایزه، که بخش نقدی آن کمی بیش از یک میلیون یوروست، در کمبود بودجه IAEA تفاوت چندانی ایجاد نکرد. این‌طور که محمد البرادعی می‌گوید، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ۸۰ میلیون یورو بودجه اضافه نیازمند است.
آخرین تلاش‌های البرادعی پیش از ترک آژانس
البرادعی، مرد شماره یک آژانس، که IAEA جایزه نوبل سال ۲۰۰۵ را مدیون تلاش‌های اوست، در دوران ریاست خود بر سازمان بین‌المللی انرژی اتمی کارنامه درخشانی دارد. جایزه نوبل هم به دلیل پشتکار او برای ثابت کردن خلاف ادعای جورج بوش دوم بود که مدعی بود به دلیل وجود سلاحهای کشتار جمعی در عراق، باید به این کشور حمله می‌شد.
این وکیل مصری هرچند نوامبر سال ۲۰۰۹، یعنی کمتر از سه ماه دیگر پست خود را واگذار می‌کند، هنوز با انرژی تمام برای اهداف آژانس تلاش می‌کند. وی خواستار پرداخت ۸۰ میلیون یورو بودجه مازاد برای تکمیل تعمیرات مهم درون ساختمان مرکزی و تأمین هزینه استخدام کارمندان جدید است. کارمندانی که به گفته وی، می‌دانند که بایستی عهده‌دار وظایف سنگینی شوند.
البرادعی می‌گوید: «وظیفه ما برای سر پا نگاه داشتن یک سیستم غیروابسته کنترل و کشف و ثبت تخلفات هسته‌ای به اندازه کافی خطرناک است. این خطر که تروریست‌ها به مواد رادیو اکتیو دسترسی پیدا کنند و از این مواد در عملیات‌های تروریستی استفاده کنند هم به آن اضافه می‌شود. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تنها زمانی رشد می‌کند که بودجه و نیروی انسانی آن از سوی تمامی کشورهای جهان تأمین شود.»
محمد البرادعی معتقد است، IAEA نیازمند سرما‌یه‌گذاری کافی و همچنین دستور کار سازنده و جامع مبنی بر منع گسترش سلاحهای هسته‌ای در جهان است تا بتواند برای حفظ امنیت اتمی در جهان و همین‌طور کاهش بیماری، گرسنگی و فقر تلاش کند.