Miejsca pamięci o ofiarach Trzeciej Rzeszy

Jeden z pierwszych obozów pracy przymusowej w Trzeciej Rzeszy powstał w Dachau, niedaleko Monachium. Zaledwie kilka tygodni po przejęciu władzy przez Hitlera więziono tam już głównie przeciwników politycznych narodowych socjalistów, byli torturowani przez SS i mordowani. Dachau posłużyło za wzór dla kolejnych nazistowskich obozów koncentracyjnych.

Willa Marlier nad berlińskim jeziorem Wannsee uważana jest za jedno z centrów planowania Holokaustu. 20 stycznia 1942 r. spotkało się tam piętnastu członków rządu Rzeszy i SS, aby uzgodnić dalsze postępowanie w sprawie ludobójstwa Żydów. Od 1992 roku w pomieszczeniach willi znajduje się centrum pamięci i edukacji.

Teren zjazdów partyjnych NSDAP w Norymberdze był miejscem największych wydarzeń propagandowych nazistów od 1933 r. do rozpoczęcia II wojny światowej. Na obszarze obejmującym jedenaście kilometrów kwadratowych odbywały się na dorocznym kongresie partii marsze z udziałem do 200 tys. osób.

Obóz koncentracyjny Bergen-Belsen w Dolnej Saksonii służył najpierw jako obóz jeniecki. W ostatnich latach wojny przebywali tu głównie chorzy więźniowie z innych obozów. Większość z nich została zamordowana lub zmarła z powodu choroby. Jedną z 50 tys. ofiar była żydowska dziewczynka Anne Frank, która zyskała światową sławę dzięki swoim pośmiertnie opublikowanym pamiętnikom.

Buchenwald w pobliżu Weimaru w Turyngii był jednym z największych obozów koncentracyjnych w Niemczech. Od 1937 r. do kwietnia 1945 r. deportowano do niego ok. 270 tys. osób z całej Europy. 64 tys. z nich zamordowano.

W berlińskim Bendlerblock było centrum zbrojnego oporu przeciwko Adolfowi Hitlerowi. Grupa oficerów Wehrmachtu skupiona wokół pułkownika hrabiego von Stauffenberga podjęła nieudaną próbę zamachu na Hitlera 20 lipca 1944 roku. Niektórzy z nich zostali zastrzeleni tej samej nocy w Bendlerblock. Dziś upamiętnia to Centrum Pamięci Niemieckiego Ruchu Oporu.

W Hadamar w Hesji od 1941 roku zabijano osoby chore psychicznie i niepełnosprawne. Zamordowano tu przy użyciu gazu lub trucizny prawie 15 tys. osób, które naziści uznali za "niegodne życia". Łącznie około 70 tys. osób padło ofiarą "eutanazji". W pomieszczeniach dawnego ośrodka zabijania znajduje się obecnie miejsce pamięci.

W Berlinie Pomnik Pomordowanych Żydów Europy jest centralnym miejscem pamięci w Niemczech. Jego inauguracja nastąpiła 10 maja 2005 r. w bezpośrednim sąsiedztwie Bramy Brandenburskiej. Architekt Peter Eisenman stworzył pole z 2711 betonowymi stelami o różnych rozmiarach. Uzupełnieniem kompleksu jest podziemna wystawa.

Pomnik ku czci osób homoseksualnych prześladowanych w okresie narodowego socjalizmu wzorowany jest na Pomniku Pomordowanych Żydów Europy. Jego inauguracja odbyła się 27 maja 2008 roku w berlińskim Tiergarten. Przeszklony otwór zapewnia widok na wnętrze, gdzie w ciągłej pętli wyświetlany jest film całujących się par kobiet i mężczyzn.

Naprzeciwko budynku Reichstagu w Berlinie od 2012 roku znajduje się ogród upamiętniający 500 tys. Sinti i Romów zamordowanych w czasach Trzeciej Rzeszy. Na brzegu fontanny można przeczytać wiersz "Auschwitz" Santino Spinelli'ego w języku angielskim, niemieckim i romskim: Zapadła twarz / Zgasłe oczy / Zimne usta / Cisza / Rozdarte serce /Bez tchu / Bez słów / Bez łez.

W latach 90. niemiecki artysta Gunter Demnig rozpoczął projekt mający na celu rozliczenie się z Holokaustem. Przed dawnymi domami ofiar umieścił pokryte mosiądzem kamienie, na których wyryte są nazwiska i okoliczności śmierci. Ponad 45 tys. kamieni pamiątkowych w Niemczech i w 17 innych krajach Europy jest do tej pory częścią największego zdecentralizowanego miejsca pamięci o Holokauście.

W 70. rocznicę wyzwolenia Monachium, 30 kwietnia 2015 r., na historycznym terenie otwarto nowe centrum dokumentacji. W miejscu, gdzie kiedyś była siedziba NSDAP, teraz wznosi się biały sześcian. Obok niego Hitler miał swoje biuro. Po Berlinie i Norymberdze także Monachium dokumentuje najciemniejszy rozdział swojej historii.