Nagroda Pokojowa Niemieckich Księgarzy dla chińskiego dysydenta

Kuratorium Nagrody Pokojowej napisało w uzasadnieniu przyznania jej Liao Yiwu, że nadaje ją "chińskiemu pisarzowi, który poprzez siłę swego języka odważnie protestuje przeciwko politycznym represjom i donośnym głosem przemawia w imieniu pozbawionych praw obywateli swego kraju. Liao Yiwu w swej twórczości stawia poruszający, literacki pomnik ludziom żyjącym na marginesie chińskiego społeczeństwa. Autor, który na własnym ciele doznał, co oznacza więzienie, tortury i represje, składa świadectwo jako niezachwiany kronikarz i obserwator w imieniu ludzi wyrzuconych poza nawias współczesnych Chin".

Szkoła życia w więzieniu

Liao Yiwu po represjach, jakich doświadczył w Chinach, w ubiegłym roku emigrował do Niemiec. Ma 51 lat, jest muzykiem i pisarzem, dysydentem. W swym życiu doświadczał przez lata twardej ręki chińskiego reżimu. Po raz pierwszy został aresztowany w 1990 r. po tym, jak stworzył tomik wierszy potępiających masakrę na Placu Niebiańskiego Spokoju. 4 czerwca 1989 r. chińska armia stłumiła przy użyciu czołgów i broni palnej protesty ludzi domagających się demokracji i praw. Po tym aresztowaniu przyszły następne i ogółem 4 lata dysydent spędził w więzieniach za krytyczne artykuły publikowane w internecie czy wydawane potajemnie na Tajwanie.

To, co przeżył w więzieniu, wycisnęło na nim głębokie piętno. Zaczął interesować się prostymi ludźmi, których głos nie jest w ogóle brany p od uwagę w społeczeństwie. Pisał o środowisku wędrownych robotników, a także prostytutek, drobnych przestępców. To oni są bohaterami dokumentacji powstałych w oparciu o przeprowadzane z nimi wywiady.

Jak sam przyznawał w wywiadzie udzielonym BBC, represje, jakich doznawał, nie złamały go jednak. "Jestem zdrowy. Wiele już w życiu przeszedłem - i z biegiem lat moje nastawienie się zmieniło. Najpierw byłem wściekły, ledwo znosiłem tę niesprawiedliwość. Ale to się zmieniło. Leżeli czegoś nie można znieść, trzeba się na tym uczyć. Ja nauczyłem się przez cierpienie. W więzieniu nauczyłem się grać na flecie i miałem kontakt z bardzo prostymi ludźmi. Nigdy tak by się nie stało, gdybym nie trafił do więzienia", opowiada.

Bez szans na wyjazd z Chin

Liao Yiwu wielokrotnie starał się o zezwolenie na opuszczenie Chin - 14 razy w przeciągu 16 lat. W roku 2007 nagrodę "Freedom to Write Award" przyznał mu niezalezny PEN Club "Independent Chinese PEN Center", której jednak nie mógł odebrać, bo po drodze policja go zatrzymała, przesłuchiwała i odesłała do domu. Wiosną 2009 władze chińskie udaremniły mu wyjazd do Australii, gdzie także miał odebrać nagrodę. W tym samym roku zabroniono mu wyjazdu na Frankfurckie Targi Książki, gdzie Chiny były honorowym gościem. Nie powiodła się także jego próba przyjazdu na koloński festiwal literatury "lit.Cologne" w roku 2010 - policja wyciągnęła go z samolotu, którym miał odlecieć do Europy.

Oficjalny apel organizatorów festiwalu i licznych twórców skierowany do kanclerz Merkel, by interweniowała w tej sprawie sprawił, że Liao Yiwu mógł wreszcie wyjechać z Chin. Po tym, jak w roku 2011 kilkakrotnie odmawiano mu w dalszym ciągu zezwolenia na wyjazd, udało mu się przez Wietnam dotrzeć do Niemiec. Żeby jednak nie ryzykować jego życia, niemieckie wydawnictwo, w którym ukazują się jego książki wstrzymywało się z wydaniem jego najnowszej książki do momentu, gdy była pewność, że jego ucieczka się powiodła.

Książkę "Für ein Lied und hundert Lieder zurück" Liao Yiwu musiał zaczynać trzy razy, ponieważ manuskrypty dwukrotnie konfiskowała policja w czasie rewizji w domu. W roku 2011 książka ta wyróżniona została nagrodą im. Rodzeństwa Scholl.

Dziś Liao Yiwu żyje w Niemczech, jest stypendystą DAAD i z końcem br. ukazać ma się jego nowa książka: "Die Kugel und das Opium - Leben und Tod am Platz des Himmlischen Friedens".

Wręczenie Nagrody Pokojowej Niemieckich Księgarzy odbędzie się tradycyjnie podczas Międzynarodowych Frankfurckich Targów książki , w niedzielę 14 października 2012 r.

Na polskim rynku dostępna jest jedna książka Liao Yiwu: "Prowadzący umarłych. Opowieści prawdziwe. Chiny z perspektywy nizin społecznych", która ukazała się nakładem wydawnictwa "Czarne".

tagesschau.de / Małgorzata Matzke

red.odp.: Andrzej Paprzyca