په آسيا کې ۲۰۱۶ کال کې څه تير شول؟

شمالي کوريا د جنورۍ په شپږمه د هايدروجني بم، په فبرورۍ کې د لرې واټن وهونکي راکټ او د سپټامبر په نهمه يې بله هستوې ازموينه ترسره کړه. دا تر اوسه پورې تر ټولو ځواکمنه هستوې آزموينه ښودل شوې ده. د امنيت شورا د دغه کار په غبرګون کې پر شمالي کوريا خپل بندويزونه نور هم سخت کړل.

په ميانمار کې وروسته د پنځوسو کلونو د ۲۰۱۶ کال د مارچ په ديرشمه د لمړي ځل لپاره حکومتي واک يو غير پوځي شخصيت تن جوني ته وسپارل شو. دا د تن جوني د تحليف ادا کولو د مراسمو انځور دی.

په فلپين کې تر ټولو سخت دريځه سياستوال رودریګو ديوتيرني د می مياشتې په پنځمه د ولسمشرۍ ټاکنې وګټلې. هغه له بريا وروسته په جون مياشت کې يوه وينا کې خلکو ته سپارښتنه وکړه چې د مخدره توکو کاروباريان او معتادان ووژنۍ د ديوتيرتي دغې وينا جنجالونه رابرسيره کړل. د فلپين امنيتي ادارو تر اوسه په زرونو کسان وژلي دي.

په تايوان کې د لمړي ځل لپاره يوه ښځه منتخبه ولسشمره شوه. سائي اينګ ون د ۲۰۱۶ کال د جنورۍ په ۱۶مه نيټه دغه ټاکنې وګټلې. هغه له چين سره د ښو اړيکو لرلو له بابته انديښمنه ده. ون د امريکا د نوي انتخاب شوي ولسمشر دونالد ترمپ سره په ټيلفوني خبرو کې هم د چين په اړه خپله غوصه ښکاره کړې وه.

په اسيا کې د ۲۰۱۶ کال له پيښو څخه يوه هم د طالبانو د مشر ملا اختر منصور وژنه ده. ملا منصور په می مياشت کې د افغانستان او پاکستان تر منځ سيمه کې د امريکايي ډرون طيارې په حمله کې ووژل شو. ملا منصور د طالبان د لمړني مشر ملا عمر د مړينې له اعلانه وروسته، د دغې ډلې مشر ټاکل شوی وو.

هاګ نړېوالې محکمې د فلپين په غوښتنه، د چين په سويل کې د سمندري ملکيت پر موضوع د چين خلاف فیصله واوروله. چين دغه فیصله رد کړه. چين د لمړي ځل لپاره د ۱۹۴۰ مې لسيزه کې د چين په سويل کې پر يوه ټاپو د ملکيت ادعا وکړه.

د موبايلونو جوړونکی کوريايي شرکت سامسونګ، سږکال د ايپل شرکت سره په رقابت کې خپل ګلکسي ۷ ماډل موبايل بازار ته وړاندې کړ. خو بازار ته په راتلو سم، دغو موبايلونو کې تخنيکي ستونزې راووتي. ستونزه تر ډيره د بطريو وه، چې له وجې يېموبايلونه وسوځيدل او حتې وچوديدل. سامسونګ په دې کار سره سمدلاسه د ګلکسي ۷ توليد بند کړ.

پاپ فرانسیس، د سپټمبر په څلورمه مدر تريسا ته د کاتوليکانو د مقدسي مور لقب ورکړ. پاپ فرانسيس مدر تريسا ته دغه لقب د هغې له مړينې څخه ۱۹ کاله وروسته په يوه غونډه کې چې له يو لک څخه زياتو کسانو په کې ګډون لاره ورکړ. مدر تريسا د بشر لپاره يوه ستره خدمتګاره ښځه بلل شوې، هغې د تريسا کلکته په نوم په ۱۹۷۹ کال کې د امن نوبل جايزه هم ګټلې وه.

د اکتوبر په ۱۳مه د ټايلند پاچا، بهومي يون ادن په پلازمينه بنکاک کې د اتيا کلونو په عمر ومړ. هغه له اويا کلونو څخه زيات د تايلند د پاچايي پر تخت حکم وچلاوه چې په دې ترتيب د نړي تر ټولو د اوږدې مودې پاچا بلل شوی دی. د بهومي پون ادن مړينه د ټايلنډیانو لپاره ستره غميزه وه.

د اکتوبر په ۲۴مه څو ځانمرګو بريدګرو د پاکستان په کوئټه کې د پوليسو پر يوه روزنيز مرکز بريد وکړ. په بريد کې د پوليسو شپيته تنه منسوبان ووژل شول. له دې پيښې څو ورځې دمخه د کوئټې په يوه روغتون کې هم يو خونړی ځانمرګی بريد شوی وو چې ۷۳ تنه په کې وژل شوي ول.

د هندوستان ولسشمر نريندرا مودي د نوامبر په نهمه د هندي کلدارو د ۵۰۰ او ۱۰۰۰ نوټونه ناچل اعلان کړل. مودي وويل چې دغه پريکړه یې د فساد د مخنيوي په موخه کړې ده. پر ځای یې د نويو ۵۰۰ ګون او ۲۰۰۰ ګون نوټونو د چاپ امر ورکړ. د زړو پيسو د تبديلۍ پر وخت څو اوونۍ هند کې خلک مصروف ول.

د دسامبر پر لسمه، وسلوالو طالبانو د افغانستان په شمال مزارشریف ښار کې د آلمان پر قونسلګرۍ د موټر بم بريد وکړ. په دغې پيښې کې د ملکيانو په ګډون لږ ترلږه ۴ کسان ووژل شول. آلمان وروسته له دغې پيښې خپله قونسلګري مارمل کمپ ته انتقال کړه. مارمل په شمال کې د نړيوالو ځواکونو ستره اډه ده. په افغانستان کې د المان ډیری سرتيري په همدې اډه کې میشت دي.

له اکتوبر مياشتې راپديخوا په جنوبي کوريا کې سیاسي وضعيت ښه ندی. په زرونو خلک هره اوونۍ حکومت کې د اداري فساد د شتون له امله واټونو ته راووځي او احتجاجونه کوي. احتجاج کونکي له ادارو څخه د ګڼ شمير کسانو د لرې کولو غوښتنه کوي.

په ۲۰۱۶ کال کې د آلمان په مختلفو ښارونو افغان مهاجرو د ديپورت خلاف مظاهرې وکړې. دوی ويل چې افغانستان امن ندی. آلمان د همدې کال د دسامبر په ۱۴ مه له فرانکفورت ښار څخه ۳۴ تنه رد شوي افغان مهاجر بيرته کابل ته واستول.