AGİT Genel Sekreteri Türk Büyükelçi Sinirlioğlu oldu
6 Aralık 2024
Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı'nın (AGİT) Genel Sekreterliği’ne Türkiye'nin adayı olan Emekli Büyükelçi Feridun Sinirlioğlu seçildi.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın katıldığı AGİT 31. Bakanlar Konseyi Toplantısı 5-6 Aralık'ta Malta'da düzenlendi.
Toplantıda geçtiğimiz Eylül ayından bu yana açık durumda olan AGİT Genel Sekreteri görevine Türkiye'nin adayı Emekli Büyükelçi Sinirlioğlu'nun seçilmesi kararlaştırıldı.
Büyükelçi Sinirlioğlu, Teşkilatın temelini oluşturan 1975 tarihli Helsinki Nihai Senedi'nin 50 yıllık tarihinde AGİT Genel Sekreterliği görevini üstlenen ilk Türk vatandaşı oldu.
Bu karar Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya kıtalarından 57 katılımcı üyenin onayıyla alındı.
AGİT'te yakın tarihte aynı anda açıkta olan dört üst düzey pozisyondan Genel Sekreterlik görevine Türkiye, Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi (ODIHR) Direktörlüğü'ne ise Yunanistan tarafından aday gösterilmiş ve bu adaylıklar iki ülkenin Dışişleri Bakanlarınca Mayıs 2024'te ortak bir mektupla Dönem Başkanı Malta'ya bildirilmişti.
ODIHR Direktörü görevine de Yunanistan'ın adayı Maria Telalian atandı.
Bu durum Türk-Yunan ilişkilerinde son dönemde kaydedilen yakınlaşmanın bir sonucu olarak değerlendiriliyor. Bu arada Türkiye'nin adaylığına Kıbrıs Rum kesiminin ve Ermenistan'ın itiraz etmediğine de dikkat çekiliyor.
Genel Sekreter AGİT üyeleri tarafından üç yıllığına seçiliyor.
Sinirlioğlu nasıl seçildi?
Büyükelçi Sinirlioğlu'nun AGİT Genel Sekreteri olarak seçilmesinin arkasında aylardır devam eden yoğun diplomatik çabalar bulunurken, kurumun Ukrayna'da ateşkes ilan edilmesi durumunda barış müzakerelerinde rol üstlenmesi de gündemde.
Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ardından AGİT'te karar alma süreçleri tamamen tıkanmıştı. Batılı ve Doğulu ülkeler arasında temel konularda herhangi bir uzlaşıya uzun süre varılamamıştı. Bir önceki Genel Sekreter'in görev süresi 2023'te sona ermiş; ancak ülkelerin herhangi bir isim üzerinde anlaşamaması nedeniyle yerine yeni bir Genel Sekreter atanamamış ve görev süresi dokuz aylığına uzatılmıştı.
Bu nedenle tüm üyelerin Türkiye'nin adayı üzerinde anlaşması tıkanıklığın aşılması açısından önemli görülüyor.
Büyükelçi Sinirlioğlu'nun Genel Sekreterliği sırasında Avrupa'da güvenlik mimarisinin temellerinin korunması başta olmak üzere dünyada pek çok bölgede istikrarın sağlanmasının önemli gündem maddesi olması bekleniyor.
Diplomatik çevrelerde önümüzdeki dönemde Rusya ile Ukrayna arasında barış görüşmeleri başlaması durumunda AGİT'in önemli bir rol üstlenmesine muhtemel gözle bakılıyor.
Büyükelçi Sinirlioğlu kimdir?
Türk hariciyesinin önemli diplomatlarından Sinirlioğlu 40 yılı aşkın bir kariyere sahip.
Sinirlioğlu, 2015'te kurulan geçici hükümette Dışişleri Bakanı, 2015-2016 ve 2009-2015 yılları arasında Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı olarak görev yapmıştı.
2016-2023 yılları arasında ise Türkiye'nin Birleşmiş Milletler Daimi Temsilcisi görevini yürüten Sinirlioğlu, 2023'te BM Genel Sekreteri tarafından Afganistan Bağımsız Değerlendirme Özel Koordinatörü olarak atanmıştı.
Boğaziçi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü'nden doktora derecesine sahip olan Büyükelçi Sinirlioğlu, lisans eğitimini ise Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde tamamlamıştı.
Soğuk Savaş'tan günümüze AGİT
AGİT, Soğuk Savaş döneminde doğu ve batı blokları arasında düzenli diyalog tesis ederek, gerginliği ve anlaşmazlık noktalarını azaltmak amacıyla bir müzakere forumu ve konferanslar diplomasisi olarak ortaya çıktı.
1970'li yıllarda Batı'nın “karşılıklı ve dengeli kuvvet indirimleri” müzakerelerine başlanması yönündeki önerisinin Doğu Bloğu tarafından kabul edilmesi üzerine 1973 yılında Helsinki'de başlayan Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Konferansı (AGİK) süreci sonucunda Helsinki Nihai Senedi 33 Avrupa ülkesi ile ABD ve Kanada tarafından 1975 yılında imzalanmıştı.
1990'ların başında Sovyetler Birliği'nin dağılması ve ideolojik kamplaşmanın son bulmasıyla kuruluş amacı bir ölçüde ortadan kalkan AGİK, yeni dönemin risk ve tehditlerine karşı bir uyum sürecine girmişti.
AGİK 1994 Budapeşte Zirvesi'nde ise uluslararası teşkilata dönüşerek, Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı (AGİT) adını almıştı.
Teşkilat günümüzde Kuzey Amerika, Avrupa, Balkanlar, Kafkasya ve Orta Asya ülkelerini bünyesinde barındıran yegâne ve en büyük bölgesel güvenlik forumu olarak öne çıkıyor.
AGİT'in kurucu üyeleri arasında yer alan ve adayı Genel Sekreter seçilen Türkiye, kapsayıcı bir platform olduğundan hareketle Avrupa ve Avrasya'daki güvenlik sınamalarının arttığı bir dönemde kuruma daha fazla ihtiyaç olduğunu savunuyor.