Nevruz: Baharın başladığı renkli bayram

UNESCO, insanlığın en eski bayramlarından olan Nevruz’u 2009’da Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne aldı. Bayram gece ve gündüzün eşit olduğu (20 ya da 21 Martta) Yakın Doğu’da geniş bir coğrafyada ayrıca Uygurlar’da da kutlanıyor. Halkları birleştiren bir bayram olması vesilesiyle BM de kutlandığı yerlerden biri.

Nevruz’un kökenleri İran’da İslam öncesi döneme uzanıyor. İran İslam Cumhuriyeti liderleri bayramın kutlanmasını tolere ediyor. Ahlak polisi özellikle Nevruz arifesinde sokaklarda ateşlerin yakılarak üzerinden atlanmasından haz etmiyor.

Temizlik ve bahar birbiriyle bağlantılı. Örneğin Almanya’da camlar silinirken İranlılar halılarını havalandırmak için dışarı çıkarıyor. İran’da bahar temizliğinde ‘ev baştan aşağı silkeleniyor.’

İran başta olmak üzere Afganistan'da da Heft Sin adı verilen Nevruz Sofrası kurulur. Farsça'da S harfiyle başlayan yedi yiyecek/bitki/eşya yer alır bu sofrada. Her biri yeni yıla dair önemli bir mesajı sembolize eder.

Heft Sin'de yer alan yedi S ve anlamları şöyle: Sekkeh (Madeni para-refah), Sib (Elma-Sağlık), Somaq (Sumak - Hayatın tadı), Sonbol (Sümbül-Dostluk), Sir (Sarmısak-Koruma), Senjed (Üvez ağacı-Hayatın tohumu), Serkeh (Sirke/Neşe), Samanou (yedi tahılın tohumundan yapılan bir macun.)

Tatlı bir macun olan Samanou buğdağ tohumundan elde ediliyor ve ekmekle yeniliyor. Nevruz sofrası Heft Sin'in vazgeçilmezi olan bu macun bütün Nevruz pazarlarında satılıyor. Birçok kişi Samanou macununun pişirilmesini Nevruz hazırlıklarının bir parçası olarak görüyor ve bu nedenle de evde hazırlıyor.

Farsça'da yumurta sözcüğü S harfiyle başlamasa da yumurtaların boyanması Nevruz kutlamalarının önemli bir parçasını oluşturuyor. Yumurta üretkenlik, verimliliği sembolize ediyor. Renkli yumurtalar Nevruz ve Paskalya'nın ilginç biçimde ortak noktasını oluşturuyor.

Tahran'da bu yıl da birçok noktaya boyanmış dev yumurtalar yerleştirildi. Kentin bazı yerlerinde ayrıca devasa büyüklükte Heft Sin -Nevruz Sofraları da kuruldu.

Geçen yüzyılın başlarından bu yana Heft Sin-Nevruz Sofraları'nın yeni konukları var: Kırmızı süs balıkları şans anlamına geliyor ve insanlara yeni yılda şans ve neşe getireceğine inanılıyor.

Hacı Firuz İran'da ilkbaharın müjdecisi sayılıyor. Dans ve şarkılarla Nevruz'a neşe getiriyor. Kırmızı kıyafetler içindeki Hacı Firuz sıcaklık ve neşenin sembolü.

Nevruz dünya genelinde 300 milyondan fazla insanın kutladığı renkli bir bayram. İran, Afganistan, Türkiye, Suriye, Tacikistan, Türkmenistan, Azerbaycan ve Kırgızistan'da çoğu zaman kamuya açık yerlerde dans ve eğlence ile kutlanıyor.

Nevruz ve Heft Sin-Nevruz Sofrası sınır tanımıyor. Geçen yıl ABD eski Başkanı Barack Obama'nın eşi Michelle Obama Beyaz Saray'da Nevruz kutlaması yaptı. Bu kutlamada geleneksel Nevruz sofrası da kuruldu. ABD'nin yeni Başkanı Donald Trump'un bu yıl böyle bir kutlama yapması beklenmiyor.