کنسرت محمدرضا شجریان در قونیه<br> گفت‌وگو با جمشید صفرزاده، نوازنده‌ی "تندر"
۱۳۸۸ آذر ۲۰, جمعه
گروه شهناز با همکاری محمدرضا شجریان و مجید درخشانی تشکیل شده است. از جمله اجراهای این گروه، می‌توان به تور اروپایی‌ای اشاره کرد که در ماه سپتامبر در بیش از ۱۰ کشور برگزار شد. بنیاد بین‌المللی مولانا، امسال از استاد شجریان دعوت کرده است، در مراسم بزرگداشت مولانا حضور یابد؛ مراسمی که هر ساله برگزار می‌شود و غالبا شهرام ناظری در آن به اجرای برنامه می‌پرداخته است. محمدرضا شجریان پس از سی سال و این‌بار به همراه گروه شهناز در قونیه کنسرت خواهد داشت. جمشید صفرزاده، دانش‌آموخته‌ی موسیقی و از اعضای گروه شهناز، در این اجرا با ساز "تندر"، از سازهای جدید ساخته‌ی استاد شجریان، گروه را همراهی می‌کند. او در گفت‌وگویی با دویچه وله، از جزییات کنسرت و ویژگی‌های ساز تندر و همچنین از وضعیت فعلی موسیقی در بین جوانان و استقبال آن‌ها از کنسرت‌های موسیقی سنتی سخن می‌گوید.
دویچه وله: آقای صفرزاده، شما نوازنده‌ی بم‌ساز "تندر"، از سازهای جدید ساخته‌ی استاد شجریان هستید. ۲۱ آذر کنسرت گروه شهناز به همراه استاد شجریان در قونیه است. لطفا در مورد این اجرا و قطعاتی که اجرا می‌شود، توضیح دهید.
جمشید صفرزاده:
۲۱، ۲۲، ۲۴ و ۲۵ آذر، چهار شب در قونیه اجرا داریم. کارهایی که اجرا می‌کنیم شامل دو پارت است. یک پارت شور است، با نام "مرغ خوش‌خوان" و پارت دیگر همایون است که سی‌دی آن با نام "رندان مست" به بازار عرضه شده است. در انتهای پارت شور ما "در خیال" را اجرا خواهیم کرد با آهنگسازی استاد مجید درخشانی و به خوانندگی آقای شجریان که در خاطر همه هست و کاری به یادماندنی است. در انتهای پارت شور به بیات ترک خواهیم رفت و پارت شورمان با تصنیف "در خیال" تمام خواهد شد. در کنسرت قونیه کارهای جدیدی را که داریم و ضبط کرده‌ایم اجرا نمی‌کنیم. چون این کارها به دلیل شرایطی که در ایران بوجود آمد، هنوز در تهران اجرا نشده است، به همین دلیل ما کارهای قدیمی شور و همایون را اجرا خواهیم کرد.نکته‌ای که در رابطه با همین اجرا در قونیه جالب توجه است، این است که شما نوازنده‌ی یکی از سازهای جدید استاد شجریان هستید با نام تندر که این ساز برای اولین بار در ارکستر استاد درخشانی استفاده می‌شود، چون در تور اروپایی استاد شجریان هم نبود. به عنوان اولین نوازنده‌ی ساز تندر، در رابطه با این ساز و ویژگی‌های خاصی که دارد توضیح دهید؟
البته ما اجرای دیگری هم در تهران داشتیم که برای بزرگداشت استاد مشکاتیان در فرهنگستان هنر برگزار شد که یکبار این ساز با همراه گروه شهناز به خوانندگی استاد شجریان به روی صحنه رفت. اما در مورد اینکه در این اجرا از این ساز اجرا می‌شود، باید بگویم این ساز قابلیت‌های خیلی زیادی را دارد و در نتیجه بم ارکستر را خیلی تقویت می‌کند و محدوده‌ی باس ارکستر خیلی قوی‌تر می‌شود. و اینکه این ساز از چهار محدوده یا چهار پوزیسیون تشکیل شده است و هر پوزیسیون ۱۴ خرک دارد. استاد شجریان با گذاشتن نمد در پوزیسیون چهار (از سمت راست، اولین پوزیسیون) باعث شدند که یک صدای پیتسی کاتو، (Pizzicato / صدای خف یا گرفته) بوجود آید. یعنی بدون اینکه با دست ساز یا سیم‌ها را بگیریم و خفه کنیم، همین طوری وقتی شما با آن می‌زنید، صدای پیتسی کاتو می‌دهد. از آن طرف پوزیسیون یک آن که صدای خیلی بمی دارد و پوزیسیون دو محدوده‌ی صدای میانی است و پوزیسیون سه که پشت خرک می‌شود، به طبع نسبت به محدوده‌های دیگر صدای زیرتری دارد.
استاد شجریان بعد از نزدیک به سی سال در قونیه و در بزرگداشت مولانا اجرا دارند. فکر می‌کنید که استقبال از این کنسرت چطور باشد؟
خیلی زیاد خواهد بود. ما شنیده‌ایم که خیلی‌ها اصلاً می‌خواهند از تهران، از ایران برای دیدن این کنسرت اقدام کنند و همین الان هم اقدام شده است. چون سایت دل‌آواز از همین چند روز پیش شروع کرد به فروش بلیط از تهران و تا الان خیلی فروش داشته است که غیر از این از کشورهای دیگر هم حتما خواهند آمد. استاد شجریان چهره‌ی مختص به ایرانیان نیست، بلکه فکر می‌کنم چهره‌ای آشنا برای خیلی از مردم دنیا هستند.
به فعالیت‌های هنری شما بپردازیم. در دو گروهی که استاد درخشانی تأسیس کردند، "خورشید" و "ماه"، شما هم فعالیت دارید. ازاجراهای این گروه بگویید. ظاهراً گروه خورشید اجرایی خواهد داشت؟
گروه خورشید خیلی گروه فعالی بود و کارهای زیادی کرد و موقعی هم که شروع به کار کرد، اسم این گروه خیلی پیچید. منتهی از زمانی که آقای درخشانی مسئولیت گروه شهناز با خوانندگی استاد شجریان را پذیرفتند، مسئولیت سنگینی بود و سرشان خیلی شلوغ شد و درگیری ایشان بیشتر مختص به گروه شهناز شد. به خاطر همین یک مقداری گروه خورشید کم کارتر شد. ولی این به این معنا نیست که کلاً گروه خورشید کار نکند. گروه خورشید الان چند کار آماده دارد که یکی کار ماهور است که استاد درخشانی ساخته‌اند و یک کار دیگری هم هست که کار همایون است که آقای حسن‌پور، از نوازندگان تار آن را آهنگسازی کرده‌اند. طبق برنامه‌ریزیی که ما کرده‌ایم برای اسفند ماه، سه شب در تالار وحدت اجرا خواهیم داشت.
آقای صفرزاده، شما گروهی هم داشتید با نام "مضراب" که حتی در یکی از اجراهای‌تان استاد درخشانی به صورت افتخاری شرکت کردند. اجرایی در کاخ نیاوران داشتید. فعالیت این گروه هم مدتی است کم شده است . برنامه‌های این گروه چیست؟ شما خودتان از تأسیس‌کنندگان این گروه بودید!
ما قطعات این گروه را ضبط کرده‌ایم. این‌بار نوازنده‌ی میهمان ما آقای مسعود شعاری، نوازنده‌ی سه تار، هستند. ضبط این کار انجام شده و میکس‌آن هم درحال انجام است. در حال رایزنی‌هایی هستیم که یک خواننده‌ی مطرح بیاید و روی این کار بخواند که من فعلا اسمی نمی‌برم. یک گروه دیگری هم هست که من دارم با این گروه کار می‌کنم. اتفاقاً همین امروز ما ضبط داشتیم. این گروه گروه "سور" است و نوازنده‌های خیلی خوبی دارد. آهنگسازش آقای مولانیان نوازنده‌ی تار است و روی شعرهای مولانا، یعنی با محوریت شعرهای مولانا تصنیف کار کرده است. خواننده‌ی این گروه آقای پوریا اخواص هستند. این کار، کار خیلی خوبی است. من فکر می‌کنم تا دو ماه دیگر سی دی آن به بازار بیاید و به دستتان برسد.
آقای صفرزاده، شما نوازنده‌ی جوانی هستید و با استاد شجریان هم کار می‌کنید. در عین حال فارغ‌التحصیل رشته‌ی موسیقی و مشغول تدریس ساز سنتور نیز هستید. با توجه به وضعیت موسیقی سنتی در ایران، استقبال جوانان از این نوع موسیقی و بخصوص ساز سنتور در حال حاضر چگونه است؟
جوان‌ها موسیقی ایران را دوست دارند، نه این که دوست نداشته باشند. منتهی باید زمینه‌ای فراهم شود که جوان‌ها هم کمی به این سمت کشیده شوند. این صحبتی است که من همه جا می‌کنم. الان می‌توانم بگویم ۹۰ درصد ایرانی‌ها در خانه‌‌های‌شان ماهواره دارند. شما وقتی ماهواره را روشن می‌کنید، تمام کانال‌ها سازهای غربی را نشان می‌دهند، سازهایی مثل گیتار یا سازهای دیگر. اما در ایران که باید خود صدا و سیما اشاعه‌ی فرهنگ کند و شکل سازهای ایرانی را نشان دهد، وقتی نوازنده‌ای ساز می‌زند، جلوی ساز را می‌پوشاند، چون اعتقاد دارند، به فرض، حرام است. خود این به تنهایی تبلیغ منفی است. منتهی با این حال خیلی دوست دارم شما فضای کنسرت‌های ایرانی و همین فضای کنسرت آقای شجریان را ببینید، که جوان‌ها با چه اشتیاقی می‌آیند و در صف‌های طولانی می‌ایستند تا برای شرکت در این کنسرت بلیط تهیه کنند. البته من فکر می‌کنم، با یکسری اتفاقاتی هم که افتاد، فضای موسیقی سنتی در حال حاضر دارد بهتر می‌شود.
مصاحبه‌گر: کاوه بهرامی
تحریریه: بابک بهمنش