Suriye: Beşar Esad'ın serveti nerede?
18 Aralık 2024
Suriye'nin devrik lideri Beşar Esad ve ailesinin servetinin tam olarak ne kadar olduğunu hiç kimse bilmiyor. Gerçeğe en yakın tahmin, ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından Kongre'ye sunulan bir raporda yer aldı. Rapora göre, Beşar ve Esma Esad'ın toplam mal varlığının 1 ila 2 milyar dolar arasında olduğu tahmin ediliyor.
Esad ailesinin Dubai, Moskova ve Londra'da gayrimenkul ile çok sayıda banka hesabı olduğu biliniyor.
İngiliz medyasına göre, Suriye'de iç savaş patlak verdiğinde yetkililer HSBC bankasında bulunan Esad'a ait toplam yaklaşık 40 milyon sterlinlik hesabı dondurdu.
Ancak 1 milyar dolar olduğu tahmin edilen kişisel servet, Esad ailesinin mal varlığının sadece küçük bir kısmını oluşturuyor. Bazı spekülatif tahminlere göre, ailenin toplam mal varlığı 200 ton altın ve yaklaşık 22 milyar dolar tutarında. Hatta bazı yorumcular, Esad'ın gizli mal varlığı ile birlikte değerlendirildiğinde toplam servetinin 122 milyar dolara kadar ulaşabileceğini öne sürüyor.
Uzmanların tahminlerine göre, Esad'ın kendisini "halkın adamı" olarak lanse etmesi ve "sıradan arabalara binip, çocuklarını sıradan okullara göndermesi" sadece görünüşten ibaret.
Yetkililer tarafından el konulan para ve mal varlıklarına ilişkin bilgiler ile Beşar Esad'ın kuzenleri Makluf ailesinden isimlerin karıştığı davalar, diktatör ve yandaşlarının Suriye ekonomisinden yüksek miktarda para sızdırdığını ortaya koyuyor.
Örneğin, Suriye'de rejim devrilene kadar Esad'ın kuzeni Rami Makluf'un ülkenin Beşar Esad'dan sonraki en zengin kişisi olduğu tahmin ediliyor. Makluf'un servetinin 5 ila 10 milyar dolar arasında olduğu düşünülüyor.
Esad'ın diğer kuzeni Hafez Makluf'un banka hesabında bulunan yaklaşık 3,2 milyon dolar, kara para aklama şüphesi nedeniyle 2016 yılında İsviçre makamları tarafından dondurulmuştu.
2017 yılında ise İspanyol ve Fransız yetkililer Esad'ın amcası Rıfat Esad'a ait yaklaşık 600 milyon euro değerinde mülke el koydu. Bu mülkler arasında oteller, restoranlar ve diğer gayrimenkuller de bulunuyordu.
Esad nasıl para kazandı?
ABD Dışişleri Bakanlığı'nın 2022 yılında hazırlanan raporuna göre, Esadlar doğrudan ya da dolaylı olarak ülkedeki neredeyse tüm büyük ölçekli ekonomik faaliyetlerde yer aldı.
Raporda ayrıca, Esad ailesinin uyuşturucu ve silah kaçakçılığı, haraç işleri ile de uğraştığı ve bu faaliyetlerden elde ettiği gelirleri "görünüşte meşru kurumsal yapılar ve kâr amacı gütmeyen kuruluşlar" aracılığıyla yönettiğine yer verildi.
Suriyeli ekonomist Kerim Şar ve siyaset bilimci Steven Heydemann'ın 2024 yılında Brookings Enstitüsü için hazırladığı rapora göre, "Esad, devlet başkanı olarak kamu sektörü üzerindeki tartışmasız hakimiyeti nedeniyle, devlet işlerini paravan şirketler aracılığıyla kontrol ettiği firmalara yönlendirme konusunda kontrolsüz bir güce" sahipti.
Şar ve Heydemann, Esad'ın son yıllarda gelir kaynakları üzerindeki kontrolünü artırdığını ve aile üyelerinin servetini kendisi için toplamaya çalıştığını vurguluyor.
Uzmanlar, 2020'de milyarder kuzeni Rami Makluf ile olan kavgasının da buna dahil olduğu görüşünde. İddialara göre, Esad kurduğu imparatorluğun kontrolünü ele geçirirken Makluf ev hapsine alınarak kenara itildi.
Esad rejiminin, yakın geçmişte bir uyuşturucu madde metamfetamin içeren Captagon'un artan üretim ve ticaretinin de arkasında olduğu biliniyordu.
Esad'ın 'parasına' ne oldu?
Beşar Esad'ın en yakınlarına dahi haber vermeden Şam'dan alelacele ayrıldığı ortaya çıktı. Kanser tedavisi gören eşi Esma Esad ve üç çocuğu daha önce Rusya'ya gitmişti.
Esad'ın ev ve ofislerine giren Suriyeliler tarafından çekilen videolar, ailenin lüks mobilyalar, tasarım ürünler ve bir Ferrari, bir Lamborghini ve bir Rolls Royce'un aralarında bulunduğu lüks arabalarla dolu bir garaj da dahil olmak üzere pek çok şeyi geride bıraktığını gösteriyor.
Ancak Esad ailesi Rusya'ya da eli boş gitmedi.
Daha önce Esad ailesinin mal varlığını tespit etmek için çalışan eski Beyaz Saray yetkilisi Andrew Tabler Wall Street Journal'a yaptığı açıklamada, "Rejimin mal varlığı için uluslararası düzeyde ısrarlı bir takip yapılacak" dedi. Tabler, "Devrimden önce paralarını aklamak için çok zamanları vardı. Her zaman bir B planları vardı ve sürgün için iyi hazırlık yaptılar" diye konuştu.
Financial Times'ın haberine göre de Suriye Merkez Bankası 2018-2019 yılları arasında Moskova'nın güneybatısındaki Vnukovo havaalanına 250 milyon dolar nakit para taşıdı. Haberde, “Batı’nın yaptırımları Suriye’yi finansal sistemin dışına iterken, Şam’ın olağandışı transferleri Esad’ın en güçlü müttefiki olan ve rejimin devamı için Esad’a destek veren Rusya’yı ülkenin nakit parası için en önemli yerlerden biri haline getirdi” denildi.
Haberde ayrıca, Esad'ın Moskova'da 18 lüks daireye sahip olduğu ve ailenin 2018-2019 yılları arasında Rusya'da çeşitli gayrimenkullere yatırım yaptığına yer verildi.
Şimdi ne olacak?
Esadlar çeşitli kuruluşların tahmin ettiği servetin sadece küçük bir bölümüne sahip olsalar dahi, bu meblağ Suriyelilerin içinde bulunduğu ekonomik durum düşünüldüğünde korkunç bir tablo ortaya koyuyor.
Dünya Bankası'nın verilerine göre, Suriye'de iç savaşın patlak vermesinden bu yana Suriye'nin gayrisafi yurt içi hasılası (GSYİH) 9 milyar dolara geriledi ve 2024 yılında daha da gerilemesi bekleniyor. Dünya Bankası yetkilileri, "2022 itibariyle yoksulluk nüfusun yüzde 69'unu etkiliyor - bu da yaklaşık 14,5 milyon Suriyeliye denk geliyor" tesptini yaptı.
Sonuç olarak, bazı Suriyeli hak örgütlerinden Esad'ın servetinin bulunup Suriye'ye iade edilmesi yönünde çağrılar gelmeye başladı. Örneğin, Londra'daki dondurulmuş HSBC hesabında bulunan 40 milyon İngiliz Sterlininin iadesi gibi...